Çocuklarda idrar kontrolünün gelişmesinin beklenildiği yaştan sonra, sosyal olarak uygun olmayacak bir şekilde, kontrol edilemeyen, istemsiz damlalar halinde veya yoğun olarak idrar kaçırmaya inkontinans denilir. İdrar kaçırma mesanenin (idrar torbasının) işlev bozukluğu sonucu oluşmaktadır.

Üç grupta incelenir.

1- Fonksiyonel idrar kaçırma: Sinir kökenli olmayan idrar torbası fonksiyon bozuklukları

2- Sinir kökenli (nörojenik) idrar kaçırma

3- Yapısal (anatomik) nedenler

Bu üç grup arasında en yaygın görüleni fonksiyonel idrar kaçırma grubudur. Bu grupta çeşitli işeme bozuklukları vardır.

Sıkışma sendromu: En sık görülen formdur. Dolma fazında istemsiz kasılmalarla karakterizedir. Urge sendromu (Aşırı aktif mesane)veya mesane instabilitesi de denilir. Mesane kapasitesi düşüktür. Sık sık idrar yapma, ani sıkışma bulguları ve damla damla idrar kaçırma vardır.

Disfonksiyonel işeme: İşeme sırasında pelvik taban kaslarının tam gevşeyememesi veya aşırı aktivite göstermesiyle karakterizedir. Sorun boşalma dönemindedir. Detrüsör sfinkter koordinasyon bozukluğu vardır. Yüksek rezidüel idrar vardır. Mesane kapasiteleri yüksektir.

Disfonksiyonel eliminasyon sendromu: Bu tip çocuklarda hem mesane hem de barsakların fonksiyon bozukluğu (disfonksiyonu) birlikte bulunur. Bu nedenle kabızlık, kaka kaçırma ve idrar kaçırma birlikte görülür.

Tembel mesane sendromu: Az etkin mesane olarak da adlandırılır. Mesane duyarlılığı az veya yoktur. Yüksek mesane çıkış direncinin kronikleşmesi zamanla detrüsörün kasılma yeteneğini de azaltmaktadır. Aşırı derecede genişlemiş ve dolmaya karşı duyarsızlaşmış bir mesane tipidir.

Gülme inkontinansı: Genelde kızlarda görülür. Gülme veya kıkırdama ile ilişkili idrar kaçırma oluşur.

Stres inkontinansı: Çocuklarda gülme, koşma, öksürük sırasında artmış mesane içi basınç nedeniyle idrar kaçırma görülür.

İdrar kaçıran çocuğun değerlendirilmesi

İlk adım ayrıntılı öykü alınmasıdır. Aşağıdaki sorular araştırılmalıdır.

• İdrar kaçırmanın başlama yaşı ?
• Artmış veya azalmış işeme sıklığı (4’den az, 8’den fazla) var mı?
• Sıkışma, duraksama, zorlama var mı?
• İdrar yaparken zayıf akım, aralıklı işeme, işeme sonrası damlatma var mı?
• Kontrol edilemeyen idrar sızıntısı oluyor mu?
• Tam olmayan boşalma duygusu var mı?
• Ani sıkışma hissi, acil işeme isteği var mı? Sıkışınca veya aniden idrar kaçırma var mı?
• İşerken idrar akımı düzenli mi? Yoksa aralıklı mı?
• İşerken ağrı oluyor mu?
• İdrarını tutmak için özel hareketler, İdrar tutma manevraları yapıyor mu?
• Barsak alışkanlıkları nasıl? Kabızlık, dışkı kaçırma var mı?

İdrar kaçıran çocuğun detaylı fizik muayenesi yapılmalıdır.

İdrar tetkiki: Mutlak yapılmalıdır. İdrar yolu enfeksiyonu araştırılmalıdır. Gerekli olgulardan da idrar kültürü alınır.

İşeme sıklığı çizelgesi: İşeme günlüğü olarak da adlandırılır. Hastanın 24 saat boyunca aldığı tüm sıvıların zamanı ve miktarı ve 24 saat boyunca hastanın yaptığı her idrarın zamanı ve miktarı mililitre (ml) cinsinden aile tarafından çizelgeye kaydedilir. Ayrıca işemeden ayrı olarak kaçırmalar da not edilir. Bu objektif veriler üzerinden hasta günde kaç kez işemekte, ortalama işeme hacmi ne kadar, işenilen en fazla ve en az hacim ne kadar, günde kaç kez idrar kaçırıyor, günlük idrar miktarı ne kadar ve günlük alınan sıvı miktarları ne kadar olduğu saptanır.

Ultrasonografi: Ultrasonografi idrar kaçırması olan çocuğun değerlendirilmesinde vazgeçilmez bir tanı aracıdır. Ultrosonografide böbrekler, üreterler ve mesanenin normal olması (hidronefroz, mesane duvarı kalınlaşması ya da işeme sonrası rezidünün olmaması) anatomik bir bozukluğu neredeyse tamamen dışlar.

Ürodinami: Üriner sistemde basınç, akım ve kuvvet ile ilişkili fiziksel ve matematik modellere dayanan çok özel bir araştırma metodudur. Mesanenin maksimum kapasitesini, mesanenin kasılma gücünü, mesanenin kasılması ile mesane boyunun açılması arasındaki koordinasyonu, mesanenin kaçırma basıncnıı (leak point pressure LPP), mesanenin anormal kasılmalarını, idrar hissini (ilk idrar hissi, normal idrar hissi, tutamama hissi), sfinkterlerin kasılma ve gevşemelerindeki patolojilerini,kişinin istemli olarak işemeyi başlatma ve durdurabilme kabiliyetini verir.

Üroflowmetri: İşeme hızının ölçülme testidir. Tek başına veya sistometri ile beraber kullanılabilir.

Tedavi

1- Üroterapi: İlaç veya cerrahi müdahale olmadan alt üriner sistemin tedavisi anlamına gelir. Üroterapide iki yöntem uygulanır. İlki standart tedavidir, çocuğun işeme alışkanlıklarının düzeltilmesi için eğitim verilir. İkincisi spesifik tedavidir ve fizyoterapi, alarm tedavisi ve biofeedback yöntemlerinden ibarettir.

2- Eşlik eden kabızlık ve idrar yolları enfeksiyonun tedavisi

3- İlaç tedavisi

4- Cerrahi Girişimler ( Mesaneyi büyütücü, boşaltmayı kolaylaştırıcı, idrar kaçırmayı engelleyici ameliyatlar )