İdrar Yolu Enfeksiyonu
İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) çocukluk çağında solunum yollları enfeksiyonundan sonra en sık görülen enfeksiyon hastalığıdır.
Çocukluk çağında görülme sıklığı %2-8 oranındadır. İlk yıl içerisinde %12-30, 5 yıl içersinde %50 oranında tekrarlar. Küçük çocuklarda böbreklerin iltihabı (pyelonefrit) daha sıktır ve böbreklerde hasarlanmaya (skara) neden olabileceğinden çok önemlidir.
İYE oluşmasında ilk adım, neden olan mikroorganizmaların kızlarda vajen bölgesine (periüretral alana) erkek çocuklarında ise sünnet derisine, dış idrar kanal ağzına yapışması ve burada çoğalmasıdır (kümeleşme, kolonizasyon). Sonra mikroorganizma bu dış genital bölgeden yukarıya doğru ilerleyerek önce idrar torbasına ve bazı olgularda da böbreğe gelir. Bu bölgelerde enfeksiyona neden olur. İYE oluşmasında mikroorganizmanın virülansı (hastalık yapıcı özellikleri) ve çocuğun vücudunun savunma mekanizmaları çok önemlidir. Vesikoüretral reflü (idrar yaparken idrar torbasından idrarın geriye böbreğe doğru kaçması, idrar torbasının disfonksiyonu, idrar yollarının anatomik bozuklukları ve taşları iYE gelişimine yatkınlık oluşturan bozukluklardır.
Çocukluk çağında İYE'nun klinik bulguları ve hastaların başvuru şikayetleri, hastanın yaşı ile bağıntılıdır. Yenidoğan ve küçük bebeklerde genel yakınmalar görülür, 3 aydan küçük bebeklerde ateş, kusma, halsizlik-uyuklama (laterji),uyarıya aşırı tepki gösterme (irritabilite) en sık bulgudur. Büyük çocuklarda ağrılı idrar yapma, sık sık idrar yapma ön plandadır.
İdrar yolu enfeksiyon kesin tanısı idrar incelemesi ve idrar kültürü ile konulur. Olguların durumuna göre de rutin hemogram (kan testi), gaitada parazit incelemesi, eritrosit sedimantasyon hızı, serum kreatinin ve gerekiyor ise kız çocuklarında mantar boyası ve ekimi için vajen kültürü istenir.
Çocuklarda İYE'da istenilecek radyolojik tetkikler; hastanın yaşına, İYE'nin tekrarlama sıklığına göre belirlenir. Her İYE geçiren hastaya mutlaka ultrasonografi (US) yapılmalıdır. US'da anormal bulgular saptanır ise hastanın yaşı ve İYE tekrarlama durumuna bakılarak işeme sistoüretrografisi (İSÜG) ve/veya DMSA (böbrek sintigrafisi) çekilir.
İYE'da tetkiklerin yapılmasının, tanı, tedavi ve izlemin temel amacı, böbrek hasarının ve İYE'ye bağlı gelişecek geç komplikasyonların önlenmesidir. İYE saptanan çocuk uygun ve hızlı tedavi edilmelidir. İYE'nun tedavisi enfeksiyonun lokalizasyonuna, hastanın yaşına, İYE'nin komplike olup olmamasına göre planlanır. Antibiyotik tedavisi idrar kültür alındıktan sonra başlanmalıdır. Ateşin birinci gününde tedaviye başlamak anlamlı oranda böbrek hasarlanmasını önlemektedir.
İYE geçirmiş bir çocukta tekrarlamaların önlenmesi için; bol sıvı alımı, sık ve tam mesane boşaltılması, yatmadan mesanenin boşaltılması alışkanlık haline getirilmeli, kabızlık önlenmeli, barsak paraziti varsa tedavi edilmeli, erkeklerde fimozis (sünnet derisi darlığı) düzeltilmeli, kızlarda önden arkaya temizlik öğretilmeli ve hastalık, riskleri, tedavisi ve düzenli takibi için aile bilinçlendirilmelidir.
